طراحی نمای ساختمان

نما و بعد از آن طراحی نمای ساختمان در لغتنامه دهخدا به شرح زیر تعریف شده است: «صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است، آنچه از بیرون دیده می‌شود، منظره خارجی بنا و عمارت،‌ قسمت خارجی ساختمان و نماسازی، فن روسازی ساختمان و ساختن نمای عمارت».

در سال‌های اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی‌و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره‌ای یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی‌جدا می‌کند. نما حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم در طراحی ساختمان، امکانات و ذوق تزیین و خانه‌آرایی طراح و مالک است. یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که فرد طراح یا مالک از خود در برابر محیط بیرون ارائه می‌کند. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیکن نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر باز می‌شوند، جنبه عمومی‌تر دارند.

بنابراین وجوه پشت و جلوی ساختمان از یک طرف دارای نمود اجتماعی و از طرف دیگر نمود مشخص ساکنان است بنابراین نمای هر ساختمان باید هم با فضای عمومی‌همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان کند.

طراحی نمای ساختمان هر ساختمان موثر در مجموعه شهری است که در آن حضور دارد و این تاثیر را در بدنه خیابان‌ها یا میدان‌ها که در آن قرار گرفته است، می‌گذارد. اگر به نمای ساختمان واحدی، بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌ها فکر شود، همگونی نمای شهری در کلیت از بین می‌رود.

تناقض بین جنبه شهری و ریخت نما در صورتی می‌تواند از بین رود که ساختمان جزیی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباط آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. نمای رو به کوچه و خیابان باید تابع عوامل همبستگی بین نماهای اطراف باشد. اما در عین حال براساس ترکیبی از اجزا، ابعاد و مصالح به کار رفته شخصیت خاص خود را دارد.

نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه آن سطح انتقالی بین فضای داخل و خارج است که با عقب‌نشستگی و پیش آمدگی، ایجاد تراس و غیره با فضای داخل مسکن ارتباط پیدا می‌کند.

برای اینکه نمای ساختمان حریم خصوصی ساکنان خود را حفظ کند باید نسبت به خیابان بسته‌تر و محفوظ‌تر باشد.

طراحی نمای ساختمان باید به‌دنبال خلق یک کلیت هماهنگ به ‌وسیله تناسب خوب پنجره‌ها، بازشوهای در، سایبان و محدوده سقف‌ها،‌ سازه عمودی و افقی، مصالح، رنگ، عناصر تزئینی و... باشد. پنجره‌ها همواره با دیگر عناصر دیوار، ‌سطوح باز و بسته، تیره و روشن و صاف و ناهموار را به وجود می‌آورند. به علت تکرار دوره‌ای پنجره‌ها، در ساختمان‌های چند طبقه، نظم کاملی به چشم می‌خورد. اما گاه به‌علت افزایش نور در طبقات بالاتر کاهش داده می‌شود و این نظم آهنگ خود را از دست می‌دهد.

طراحی نمای ساختمان موثر در مجموعه شهري است که در آن حضور دارد و اين تاثير را در بدنه خيابان‌ها يا ميدان‌ها که در آن قرار گرفته است مي گذارد. اگر به نماي ساختمان واحدي، بدون در نظر گرفتن نماي ديگر ساختمانها فکر شود، همگوني نماي شهري در کليت از بين مي‌رود. تناقض بين جنبه شهري و بيان فردي نما در صورتي مي‌تواند از بين رود که ساختمان جزيي از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محيط اطراف چند جانبه باشد. نماي رو به کوچه و خيابان بايد تابع عوامل همبستگي بين نماهاي اطراف باشد. اما در عين حال بر اساس ترکيبي از اجزا مختلف بر حسب عملکرد، ابعاد و مصالحشان شخصيت خاص خود را دارد. نما در واقع يک سطح صاف و تخت نيست بلکه آن سطح انتقالي بين فضاي داخل و خارج است که با عقب نشستگي و پيش آمدگي، تراس و غيره با فضاي داخل مسکن ارتباط پيدا مي‌کند. براي اينکه نماي ساختمان حريم خصوصي ساکنان خود را حفظ کند بايد نسبت به خيابان بسته‌تر و محفوظتر باشد. طراحی نمای ساختمان بايد به‌دنبال خلق يک کليت هماهنگ به‌وسيله تناسب خوب پنجره ها، بازشوهاي در، سايبان و محدوده سقف‌ها،‌ سازه عمودي و افقي، مصالح، رنگ، عناصر تزييني و... باشد. پنجره‌ها همواره با ديگر عناصر ديوار، ‌سطوح باز و بسته، تيره وروشن، صاف و ناهموار را بوجود مي آورند. به علت تکرار دوره اي پنجره ها، در ساختمان‌هاي چند طبقه، نظم کاملي به چشم مي‌خورد. اما گاه به‌علت افزايش نور در طبقات بالاتر کاهش داده مي‌شود و اين نظم آهنگ خود را از دست مي‌دهد. جداسازي عناصر افقي و عمودي تاثير کلي در نما دارد. تناسبات عناصر ساختمان لازم است با کل ابعاد ساختمان مطابقت داشته باشد

 براي مثال در ساختمان‌هاي کوتاه عريض، ابعاد عرضي غالب خواهد بود. در ساختمان‌هاي بلند عناصر باريک برتري خود رانشان مي‌دهند. در و پنجره و نعل درگاه‌ها تاثير خاصي در نما مي‌گذارند. ناودان‌ها، سايه بانها، پيش آمدگي‌هاي سقف و بالکن‌ها ايجاد سايه هاي خاصي بر روي نما مي‌کنند. تفاوت سطح ها بايد در نما مشخص باشد. براي مثال بين طبقه همکف، ساير طبقات و طبقه انتهايي بايد يک تفاوت اساسي وجود داشته باشد. ترکيب کلي نما در واقع نظم در اين تفاوت‌ها است. عناصر اصلي نما مثل پنجره، در، سطوح و محدوده پاياني سقف و غيره در شکل، رنگ، و مصالحشان با يکديگر اختلاف دارند. اين عناصر معناهاي متفاوتي دارند. مثلا نمي‌توان بالا و پايين پنجره و در را با هم هم‌رديف کرد. اگر ارتفاع اين بازشوها يکسان نباشد مي توان از ضرايب مشترک و يا رنگهاي يکسان استفاده نمود. در طراحی نمای ساختمان نسبت‌هاي هندسي نقش تعيين کننده اي در هماهنگ سازي ظاهر نما دارند. مي‌توان پنجره ها را در گروه‌هاي کوچکتر ترکيب شده که شکل مشخصي را ايجاد مي‌کنند دسته بندي کرد

طراحی نمای ساختمان در شکل‌ دهي به مجموعه شهري که در آن حضور دارد، موثر است. اگر به نماي يک ساختمان بدون در نظر گرفتن نماي ديگر ساختمان‌هاي شهر توجه شود، همگوني نماي شهري در مجموع از بين مي‌رود. به نقل از پايگاه اطلاع رساني شهرسازي و معماري، بررسي آماري نشان دهنده اين موضوع است که در هر سال 50 ميليون نفر به جمعيت شهر نشين کشورهاي در حال توسعه اضافه مي‌شود. در ايران نيز شهر نشيني طي دهه‌هاي گذشته با شتاب فزاينده اي گسترش يافته و همچنان اين روند ادامه دارد. رشد سريع جمعيت و گرايش مردم به شهر نشيني، تقاضاي فزاينده‌اي را براي تهيه مسکن به دنبال داشته که اين موضوع در پي خود مشکلات عديده اي در زمينه توسعه شهري بوجود آورده است. ناتواني در پاسخگويي مطلوب و مناسب به اين مساله، وضعيت نا مطلوبي را به صورت بي مسکني، بد مسکني و تنگ مسکني براي بسياري از اقشار جامعه به همراه آورده است. مسکن به عنوان يکي از نيازهاي نخستين بشر، ابتدايي ترين سوالي بوده که انسان سعي در يافتن پاسخي مناسب و معقول براي آن بوده است، اما هميشه در برنامه ريزي‌هاي ملي به مسکن نه به عنوان محلي براي آسايش ساکنان در ابعاد عيني و ذهني، بلکه به عنوان يک مشکل اقتصادي و فقط از اين بعد بر خورد شده است

سازندگان و توليدکنندگان مسکن آزاد به‌ دليل اينکه به‌ دنبال فروش سريع و بازگشت سرمايه خود هستند، سعي در هر چه بيشتر مطرح کردن خود در محله مسکوني و نمايشي متمايز از بناي خود دارند و به همين دليل يکي از دلايل عمده ناهماهنگي طراحی نمای ساختمان در سطح شهر هستند. در رابطه با مسکن تعاوني شرايط بدتري وجود دارد. به دليل وضعيت مالي ضعيف سازندگان و اينکه ساکنان و مالکان به‌دنبال فروش ساختمان نيستند، بدون انجام عمليات پاياني نظير نماسازي مورد استفاده قرار مي گيرند و يا با کمترين هزينه و بدون طراحي نما، حجم و کالبد ساختمان رها مي‌شود. البته در سال‌هاي اخير در شهر تهران هيچ ساختماني بدون نماسازي نبوده است، ليکن اين مساله در شهرستان‌ها همچنان انجام مي‌شود. چگونه به موضوع نما در معماري بينديشيم؟ نما در لغت نامه دهخدا به معناي صورت ظاهري هر چيزي، آنچه که در معرض ديد و برابر چشم است، آنچه از بيرون سوي ديده مي شود، منظره خارجي بنا و عمارت،‌ قسمت خارجي ساختمان و نماسازي، فن روسازي ساختمان و ساختن نماي عمارت است. در سال‌هاي اخير پس از مطرح شدن دوباره اهميت فضاهاي عمومي و ارزش زندگي شهري، نما اهميت دوباره اي يافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بيرون و فضاي خصوصي را از فضاي عمومي جدا مي کند. نما حاکي از موقعيت فرهنگي سازندگان ساختمان است و نشانگر ميزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزيين و خانه آرايي طراح و مالک است. يک نما به مثابه معرفي وضعيت ساکنان ساختمان در بين عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترين بيان حالتي است که فرد طراح يا مالک از خود در برابر بيرون دارد. نماهاي داخل ساختمان بيشتر جنبه خصوصي دارند، ليکن نماهايي که به سمت کوچه و بافت شهر باز مي‌شوند، جنبه عمومي تر دارند. بنابراين وجوه پشت و جلوي ساختمان از يک طرف داراي نمود اجتماعي و از طرف ديگر نمود مشخص ساکنان خود است بنابراين طراحی نمای ساختمان بايد هم با فضاي عمومي همبستگي داشته باشد و هم بتواند حجم داخلي ساختمان را بيان نمايد